Τα θαλάσσια κύματα βαρύτητας, γνωστά ως τσουνάμι από την αντίστοιχη ιαπωνική λέξη, είναι κύματα που διαδίδονται στην επιφάνεια της θάλασσας με ταχύτητες που εξαρτώνται από το πάχος του νερού και είναι της τάξεως των 200 μέτρων ανά δευτερόλεπτο.
Δημιουργούνται από σεισμούς με εστίες υποθαλάσσιες περιοχές και δημιουργούνται όταν ο μηχανισμός του σεισμού παράγει ισχυρή κατακόρυφη μετατόπιση του θαλάσσιου πυθμένα.
Για τον Θερμαϊκό δεν έχει καταγραφεί τέτοιο γεγονός, όμως το 479 π.Χ. είναι εξακριβωμένο το πρώτο τσουνάμι στον Ελλαδικό χώρο στην Ποτίδαια της Δυτικής Χαλκιδικής, περιοχή Κασσάνδρας, που κατέστρεψε τότε τον Περσικό στόλο.
Ενα τσουνάμι σαν κι εκείνο που κατέστρεψε τον περσικό στόλο στην Ποτίδαια το 479 π.Χ. θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί ξανά στο Θερμαϊκό Κόλπο, υποστηρίζει Γερμανός καθηγητής Γεωλογίας.
Ο Κλάους Ράιχερτερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ααχεν, πραγματοποίησε μαζί με Ελληνες συναδέλφους του, τον καθηγητή Δημήτριο Παπανικολάου από το Εργαστήριο Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών και τον επίκουρο καθηγητή Γιάννη Παπανικολάου από το Εργαστήριο Ορυκτολογίας – Γεωλογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτεταμένες έρευνες από το 2007 στην ευρύτερη περιοχή του Θερμαϊκού.
Αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας παρουσιάστηκαν στο 2012 από τον δρα Ράιχερτερ στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Σεισμολογίας στην Καλιφόρνια και όπως ο ίδιος είπε – σύμφωνα με τηλεγράφημα του Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων – ο κίνδυνος για τσουνάμι στη Βόρεια Ελλάδα είναι υπαρκτός και ίσως υποτιμημένος καθώς τα προηγούμενα 5.000 χρόνια είχαν καταγραφεί στη συγκεκριμένη περιοχή τέτοια φαινόμενα.
Τα κόκκινα αστέρια αντιστοιχούν στα σημεία δεγματοληψίας (Πηγή: K.Reicherter, RWTH Aachen University)
Κατά την άποψή του, η βορειοανατολική ακτογραμμή της χώρας θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον κατάλογο των επικίνδυνων για τσουνάμι περιοχών, με εκτιμώμενο ύψος κύματος 3 έως 5 μέτρα. Οι έλληνες και ξένοι επιστήμονες συνέλεξαν περίπου 250 μέτρα πυρήνων έπειτα από επιφανειακές γεωτρήσεις (βάθους έως 11 μέτρων) από 31 διαφορετικές τοποθεσίες, ενώ η έρευνα είναι ακόμα υπό εξέλιξη. Τα δείγματα αναλύθηκαν και περιγράφηκαν επί τόπου ενώ επιλεγμένοι κλειστοί πυρήνες κρατήθηκαν για περαιτέρω μελέτη και ανάλυση στα εργαστήρια.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Άαχεν, Κλάους Ράιχερτερ και συνεργάτες του βρέθηκαν ξανά πριν από ένα χρόνο στη Χαλκιδική, αυτή τη φορά στο πλαίσιο διεθνούς συνεδρίου παλαιοσεισμολογίας, αρχαιοσεισμολογίας και ενεργού τεκτονικής και παρουσίασαν τα πρόσφατα αποτελέσματα των έως σήμερα γεωσκοπήσεων και γεωτρήσεων που έκαναν στην περιοχή της Ποτίδαιας, καθώς και τα συμπεράσματα των μελετών.
Τσουνάμι στον Θερμαϊκό «έσωσε την Ποτίδαια από τους Πέρσες»
Ενα από τα πρώτα βασικά συμπεράσματα είναι ότι στην ευρύτερη περιοχή βρέθηκαν αποθέσεις από τσουνάμι, ένα εκ των οποίων πιθανότατα αντιστοιχεί σε αυτό που ανέφερε ο Ηρόδοτος ότι συνέβη τον χειμώνα του 479 π.Χ. στην Ποτίδαια, στη Χερσόνησο της Κασσάνδρας.
Φαινόμενο τσουνάμι είχε περιγράψει ο Ηρόδοτος και σε αυτό απέδωσε την καταστροφή των πλοίων των Περσών που είχαν επιτεθεί στην Ποτίδαια. Οι Πέρσες το καλοκαίρι του 480 π.Χ. έχοντας υποστεί βαρύτατη ήττα στη ναυμαχία της Σαλαμίνας έχουν υποχωρήσει προς τον ελληνικό βορρά. Θέλουν να εγκατασταθούν σε στρατηγικά σημεία για να επανέλθουν. 60.000 άνδρες υπό τον Αρτάβαζο πολιορκούν τη στρατηγική πόλη της Ποτίδαιας. Ο Ηρόδοτος περιγράφει μια θεία παρέμβαση. Τη θάλασσα να τραβιέται και ύστερα τεράστια κύμματα να ακολουθούν και να πλήττουν τους Πέρσες. Το ασυνήθιστο φαινόμενο είχε αποδοθεί στον θυμό του Ποσειδώνα που τιμώρησε με αυτόν τον τρόπο τους Πέρσες. Οι πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν την περιγραφή του Ηρόδοτου και πιθανότατα αποτελεί και την αρχαιότερη περιγραφή τσουνάμι στην Ιστορία.
https://www.youtube.com/watch?time_continue=13&v=ZjYJL8GkSPo
Ο καθηγητής Δημήτριος Παπανικολάου που μετείχε στις έρευνες, ανέφερε ότι η πηγή του τσουνάμι που περιέγραψε ο Ηρόδοτος βρίσκεται στο Βόρειο Αιγαίο, σε ένα μεγάλο υποθαλάσσιο ρήγμα. Πρόκειται για την περιοχή στην οποία απολήγει το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας. Το ρήγμα αυτό μπορεί να δώσει ισχυρό σεισμό, όμως ακόμη δεν είναι σαφές αν το τσουνάμι προκλήθηκε από ισχυρό σεισμό μεγέθους 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ ή από υποθαλάσσια κατολίσθηση μεγάλης έκτασης.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μοντελοποίηση της σεισμικής δραστηριότητας στη λεκάνη του Βορείου Αιγαίου υποδεικνύει ότι η περιοχή θα μπορούσε να πληγεί και στο μέλλον από μεγάλα τσουνάμι.
Ο Θερμαϊκός Κόλπος, επισημαίνει ο Ράιχερτερ, δεν περιλαμβάνεται σήμερα στις δέκα ελληνικές περιοχές που απειλούνται περισσότερο από τσουνάμι. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι Αρχές θα έπρεπε να εξετάσουν το ενδεχόμενο προσθήκης του Θερμαϊκού στην εν λόγω λίστα, δεδομένου μάλιστα ότι οι ακτές του είναι πυκνοκατοικημένες.
«Εμφύλιος» στην Κω για τις οθόνες που προειδοποιούν για τσουνάμι
Εν τω μεταξύ, σωρεία αντιδράσεων έχει προκαλέσει στην Κω η τοποθέτηση οθονών που προειδοποιουν για τσουνάμι. Οι ξενοδόχοι της περιοχής και οι επιχειρηματίες του τουρισμού αντιδρούν στο πιλοτικό πρόγραμμα εγκατάστασης του συστήματος καταγραφής και προειδοποίησης θεωρώντας ότι δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις στους τουρίστες και στους επισκέπτες του νησιού.
Ο Δήμαρχος της Κω Γιώργος Κυρίτσης σε πρόσφατες δηλώσεις του στο Open εξήγησε ότι όσοι αντιδρούν δεν μπορούν να αντιληφθούν πως οι υποδομές του νησιού πρέπει να είναι εφάμιλλες των ευρωπαϊκών χωρών και να μην θυμίζουν τριτοκοσμικές χώρες…
Υπενθύμισε μάλιστα το ισχυρό πλήγμα που δέχθηκε η Κως το 2017 από τον σεισμό και ότι εκείνη τη στιγμή όλοι οι επισκέπτες έτρεχαν να σωθούν προς το λιμάνι.
«Δεν έχει καμία σημασία το ύψος του τσουνάμι στις επιπτώσεις. Μπορεί να είναι μικρό με τεράστιες επιπτώσεις», δήλωσε από την πλευρά του ο καθηγητής σεισμολογίας Ευθύμιος Λέκκας και πρόσθεσε: «Είμαι ο συντάκτης της παγκόσμιας κλίμακας τσουνάμι. Στην Κω υπάρχει πιθανότητα να έχουμε τσουνάμι. Δεν έχει καμία σημασία το ύψος του τσουνάμι στις επιπτώσεις. Μπορεί να είναι μικρό με τεράστιες επιπτώσεις. Πρέπει να εκσυγχρονιστούμε ως κοινωνία, να αφήσουμε πίσω τα παλιά, την άποψη ότι κρύβουμε τα θέματα κάτω από το χαλί, γιατί αυτό στοιχίζει ζωές αν και έχω ενδοιασμό για αν έπρεπε να μπουν (σ.σ. οι πινακίδες) αυτή τη χρονική περίοδο».
Σεισμικά ρήγματα και πιθανότητα δημιουργίας τσουνάμι στον Θερμαϊκό κόλπο
Πολλοί λίγοι θα θυμούνται την ερώτηση σχετικά με το θέμα της πιθανότητας για τσουνάμι στον Θερμαϊκό που είχε υποβάλλει (2007) ο Βουλευτής της Β Θεσσαλονίκης κ. Καράογλου στον τότε Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε…..
Προς: – Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
Η πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και η ευρύτερη περιοχή του νομού έχει μπει σε μία νέα τροχιά εξέλιξης και αναβάθμισης με τον προγραμματισμό και έναρξη υλοποίησης μεγάλων έργων υποδομής και ανάπτυξης. Η εξωτερική περιφερειακή οδός, η υποθαλάσσια οδική αρτηρία, το μετρό, η επέκταση του αεροδιαδρόμου είναι μεγάλα έργα που θα αλλάξουν την καθημερινότητα των Θεσσαλονικέων. Ωστόσο με την έναρξη υλοποίησης των έργων αυτών είναι κάποιοι παράμετροι που θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τις αρμόδιες αρχές, καθώς η ευρύτερη περιοχή είναι σεισμογενής και υπάρχουν αρκετά μικρά ενεργά ρήγματα.
Ειδικοί επιστήμονες έχουν εντοπίσει και παρακολουθούν ρήγματα που βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα χαρτογραφώντας με αυτόν τον τρόπο έναν οδηγό για τα μεγάλα έργα υποδομής. Ενδεικτικά αναφέρω, πέρα από τα μικρά ρήγματα που βρίσκονται στο ίδιο το πολεοδομικό συγκρότημα, τα ρήγματα στην περιοχή των λιμνών του Λαγκαδά, το ρήγμα του Καλοχωρίου, της Θέρμης, της Μεσήμβριας και το ρήγμα Γερακαρούς-Στίβου στην Μυγδονία. Μια μικρή μετακίνηση του ρήγματος της λεκάνης του Ανθεμούντα δημιούργησε πρόσφατα προβλήματα στην περιοχή της Περαίας, ενώ το ίδιο ρήγμα συνδέεται άμεσα με τα έργα επέκτασης του αεροδιαδρόμου στο αεροδρόμιο Μακεδονία.
Οι ειδικοί επιστήμονες στρέφουν την προσοχή τους ιδιαίτερα στα ενεργά ρήγματα του δυτικού τμήματος της τάφρου του Βορείου Αιγαίου, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σεισμό μεγέθους έως και 7,6 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ. Ένας σεισμός τέτοιου μεγέθους υπό συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να προκαλέσει τσουνάμι ύψους 5 μέτρων στον Θερμαϊκό.
Σε πρόσφατη ημερίδα του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, οι ειδικοί επιστήμονες υπογράμμισαν την αναγκαιότητα να ιεραρχηθούν τα μέτρα προστασίας που οφείλουμε να λάβουμε για μπορέσει να υπάρξει αποτέλεσμα σε περίπτωση που έρθουμε αντιμέτωποι με μία πιθανή σεισμική δόνηση ιδιαίτερα στα κτίρια δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης.
Κατόπιν τούτων ερωτάται ο αρμόδιος Υπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.:
– Τι ελέγχους έχει πραγματοποιήσει το αρμόδιο Υπουργείο στη ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης και ειδικότερα στην πόλη της Θεσσαλονίκης τη στιγμή που θα ξεκινήσουν οι εργασίες του μετροπόντικα για το μετρό, αλλά και τα υπόλοιπα έργα υποδομής;
– Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η συνεργασία Υπουργείου και Νομαρχίας Θεσσαλονίκης αναφορικά με τους ελέγχους καταλληλότητας δημοσίων κτιρίων και ετοιμότητας φορέων για την αντιμετώπιση μιας σεισμικής δόνησης στον νομό;
– Υπάρχει ενημέρωση του Υπουργείου από τις αρμόδιες επιστημονικές ομάδες για την πιθανότητα δημιουργίας τσουνάμι στον Θερμαϊκό, εάν σημειωθεί μεγάλη σεισμική δόνηση στο δυτικό τμήμα της τάφρου του Βορείου Αιγαίου. Αν ναι τι μέτρα πρόληψης και προστασίας έχουν ή πρόκειται να ληφθούν;
Βουλευτής Θεόδωρος Καράογλου
Η απάντηση του Υπουργείου:
