Η πρόσβαση αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό του δομημένου περιβάλλοντος. Μια μεγάλη κατηγορία πολιτών που χαρακτηρίζεται ως «εμποδιζόμενα άτομα» στην οποία περιλαμβάνονται και τα άτομα με αναπηρία, αντιμετωπίζει δυσχέρειες στην αυτόνομη διαβίωση και διακίνηση εξ αιτίας του λανθασμένου ή παρωχημένου σχεδιασμού των κτιρίων, των μέσων μαζικής μεταφοράς, της εργονομίας των εγκαταστάσεων και της διαμόρφωσης των κοινοχρήστων και κοινωφελών χώρων. Ποσοστό 10% έως 12% του πληθυσμού της χώρας είναι άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ), ενώ στα εμποδιζόμενα αντιστοιχεί ένα ποσοστό περίπου 50%, δηλαδή ένας στους δύο πολίτες δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την αστική υποδομή, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή του. Η άρση της ανισότητας αυτής επιτυγχάνεται όταν στον σχεδιασμό του δομημένου περιβάλλοντος και στην πληροφόρηση, προβλέπεται και ή ενσωμάτωση της πρόσβασης.
Πανελλήνια πρωτοτυπία αποτελεί το γεγονός ότι το ΚΕΠ των Νέων Επιβατών και τα γραφεία της ΔΕΥΑΘ στο Δήμο Θερμαϊκού τα οποία εξυπηρετούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του Δήμου μας βρίσκονται σε όροφο χωρίς να παρέχονται στο κοινό τα στοιχειώδη, ούτε καν τα απαραίτητα σε ότι αφορά την πρόσβαση.
Το θέμα απασχολεί την κοινή γνώμη στον Δήμο Θερμαικού εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον. Προτάσεις επί προτάσεων, αναφορές σε Δημοτικά Συμβούλια αλλά λύσεις και έργα στο απόλυτο μηδέν.
Ανατρέχοντας πίσω στον χρόνο βρήκαμε και επαναδημοσιεύουμε την ερώτηση που υπέβαλε τον Μάρτιο του 2015 στο δήμαρχο Θερμαϊκού κ. Γιάννη Μαυρομάτη η δημοτική παράταξη «Συμπολιτεία Θερμαϊκού», όπου επισημαίνει (για πολλοστή φορά) την ταλαιπωρία που υφίστανται οι συμπολίτες μας με κινητικά προβλήματα. Αναλυτικά η ερώτηση:
ΠΡΟΣ: Τον δήμαρχο Θερμαϊκού κ. Γιάννη Μαυρομάτη
Θέμα: Προσβασιμότητα για ΑμεΑ στο ΚΕΠ Ν. Επιβατών και τη ΔΕΥΑΘ
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε Ακόμη από το έτος 2000, με το Νόμο 2831/13/6/2000 (ΦΕΚ 140), ισχύει η υποχρέωση των ΟΤΑ και όλου του Δημόσιου Τομέα (κοινωφελείς οργανισμοί, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ κλπ) να εξασφαλίσουν την οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση για τα άτομα με αναπηρίες. Στο Δήμο μας, υπάρχουν το ΚΕΠ Νέων Επιβατών και η ΔΕΥΑΘ, που στεγάζονται στο παλιό Δημαρχείο των Ν.Επιβατών σε όροφο, χωρίς να υπάρχει ράμπα από το πεζοδρόμιο μέχρι την είσοδο του κτιρίου αλλά ούτε και ανελκυστήρας. Με αποτέλεσμα τόσο το ΚΕΠ όσο και η ΔΕΥΑΘ, να είναι απροσπέλαστες υπηρεσίες για τα ΑμεΑ και δεκάδες συμπολίτες μας να μη μπορούν να εξυπηρετηθούν. Καθώς δεν υπάρχει στην είσοδο ούτε καν κάποιο κουδούνι, ώστε να ειδοποιηθούν οι αρμόδιοι και να βοηθήσουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Ειδικά για όλα τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, μεταξύ των οποίων και το ΚΕΠ Ν.Επιβατών, στα οποία διεκπεραιώνεται σημαντικός αριθμός διοικητικών διαδικασιών, πρέπει αυτά να είναι απολύτως προσβάσιμα στα ΑΜεΑ και να μην υπάρχει κανένας περιορισμός των μετακινήσεων όλων των πολιτών, όπως προκύπτει, εκτός των άλλων και από τον ιδρυτικό νόμο των ΚΕΠ (3013/2002 αρθρ.31 παρ.6), καθώς επίσης και το Γ.Ο.Κ.
Όπως είναι γνωστό, η προσβασιμότητα των συνανθρώπων μας με αναπηρία σε όλα τα δημόσια κτίρια και τις υπηρεσίες δεν αποτελεί μόνο απόδειξη κοινωνικής ευαισθησίας και πολιτισμού, αλλά και αυτονόητο δικαίωμά τους. Αντίθετα, η έλλειψη σχετικών υποδομών στερεί από τα άτομα αυτά την άσκηση των δικαιωμάτων τους και δεν τους παρέχει ισότιμες ευκαιρίες. Κατόπιν όλων αυτών και επειδή πιστεύουμε ότι είναι άδικο και ανεπίτρεπτο να υπάρχουν συμπολίτες μας που αδυνατούν να εξυπηρετηθούν από τις υπηρεσίες του Δήμου, ρωτάμε εάν προτίθεται η διοίκησή σας να μεριμνήσει, ώστε άμεσα να επιλυθεί αυτό το τόσο σοβαρό πρόβλημα.
Με τιμή Σπύρος Κουζινόπουλος Επικεφαλής της «Συμπολιτείας Θερμαϊκού»
Τέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά χωρίς να έχει γίνει τίποτα ας ρίξουμε μια ματιά στο βασικό νομοθετικό πλαίσιο και προδιαγραφές για την προσβασιμότητα ΑμεΑ. Ίσως φαίνεται παράδοξο να εξετάζουμε τη δυνατότητα πρόσβασης σε κτίρια που βασικά κατασκευάζονται για να δέχονται και να εξυπηρετούν κοινό. Και όμως αυτό που φαινομενικά φαίνεται αυτονόητο πρέπει να εξηγηθεί, αναλυθεί και γίνει κατανοητό σε αυτούς που παίρνουν αποφάσεις, προγραμματίζουν, σχεδιάζουν και κατασκευάζουν ή δίνουν σε χρήση για τέτοιους σκοπούς τα κτίρια αυτά.
Η δημιουργία ικανοποιητικής υποδομής ενός κτιρίου ή υπαίθριου χώρου, εστιάζεται στην πρόσβαση, διακίνηση, εξυπηρέτηση και παραμονή ενός ατόμου, η οποία επιτυγχάνεται με την σωστή εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας, των προδιαγραφών και των οδηγιών σχεδιασμού εκ μέρους όλων εκείνων που εμπλέκονται στο σχεδιασμό, κατασκευή και λειτουργία του.
Δυστυχώς υπάρχει αδυναμία ενός μεγάλου μέρους του τεχνικού κόσμου της χώρας μας, αλλά και των αρμοδίων εκείνων που λαμβάνουν αποφάσεις, να αντιληφθούν τα πλεονεκτήματα της κατάργησης του απαγορευτικού για ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων περιβάλλοντος. Η πρόσβαση θεωρείται από πολλούς οι οποίοι εμπλέκονται στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης ενός έργου, ως δευτερεύον θέμα. Είναι μία αδυναμία που δύσκολα μπορεί να εξηγηθεί, όταν μάλιστα υπεισέρχονται στα κριτήρια εφαρμογής ή όχι της πρόσβασης και υποκειμενικοί παράγοντες πού παραβλέπουν την κείμενη νομοθεσία και την υποχρέωση και δέσμευση της πολιτείας για την μη διάκριση. Έτσι το τελικό αποτέλεσμα πολλές φορές είναι άνισο, με καλά και κακά παραδείγματα.
Η ως τώρα πρακτική μας, στην ουσία η άρνησή μας ή ακόμη χειρότερο η αδιαφορία μας για την ενσωμάτωση της πρόσβασης οδηγεί σε αποκλεισμούς, γκετοποίηση, υπερίσχυση του «ειδικού» σε βάρος του γενικού, της εξαίρεσης σε βάρος του κανόνα.
Ακόμη όμως και στην περίπτωση που διατίθενται αξιόλογα ποσά για διάφορες δράσεις και εξυπηρετήσεις προς την σωστή κατεύθυνση, αυτά δεν αξιοποιούνται μια και η απουσία πρόσβασης εμποδίζει τα ανάπηρα άτομα να ωφεληθούν, στο βαθμό που θα ήταν δυνατόν, από αυτές τις δράσεις.
Έτσι «λύνουμε» το πρόβλημα της αναπηρίας με την ατομική χρηματοδότηση των ανάπηρων ατόμων, αντί να ακολουθούμε μια πολιτική ένταξης και ενσωμάτωσης.
Φτιάχνουμε σχολεία για τα «ικανά» παιδιά και ειδικά σχολεία για τα ανάπηρα, αντί να φτιάχνουμε σχολεία όπου θα μπορούν να φοιτήσουν όλα τα παιδιά.
Φτιάχνουμε ιδρύματα και άσυλα με μεγάλο κόστος λειτουργίας αντί να επιλέξουμε την πολύ οικονομικότερη λύση της προστατευόμενης κατοικίας.
Φτιάχνουμε εν τέλει σκαλοπάτια για τους ικανούς και ράμπες για τα ανάπηρα άτομα, αντί να φτιάχνουμε ισόπεδη πρόσβαση για όλους.
Όμως ακόμη και όσοι θεωρούνται «ικανοί» δεν είναι σίγουρο ότι θα διατηρήσουν αυτή την ικανότητα ως το τέλος της ζωής τους, χωρίς ατυχήματα, χωρίς αρρώστιες, χωρίς γηρατειά. Υπάρχει σωρεία παραδειγμάτων σχετικά με συμπολίτες μας που ύστερα από κάποια αρρώστια ή ατύχημα, δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν την εργασία τους, όχι γιατί δεν είχαν την ικανότητα, αλλά γιατί αποκλείστηκαν από το κοινωνικό γίγνεσθαι εξαιτίας της κακής και λαθεμένης κατασκευής των χώρων και των κτιρίων μας.
Σήμερα πλέον αφενός μεν έχουμε τα εργαλεία εκείνα που μας επιτρέπουν την σωστή εφαρμογή της πρόσβασης (νομοθεσία, προδιαγραφές, τεχνολογία), αφετέρου δε έχουμε μία νέα φιλοσοφία προσέγγισης και αντιμετώπισης των θεμάτων που αφορούν στο δομημένο περιβάλλον. Η φιλοσοφία αυτή συμπυκνώνεται στο ότι σχεδιάζουμε τις ίδιες υποδομές, προσβάσεις και εξυπηρετήσεις για όλους τους χρήστες, χωρίς διαφοροποιήσεις. Είναι η φιλοσοφία του «Σχεδιασμού για Όλους». Ο όρος «σχεδιασμός για όλους ή καθολικός σχεδιασμός» χρησιμοποιείται σε σχέση με τρεις βασικές μορφές ανθρώπινης δραστηριότητας: τη διακίνηση, την
επικοινωνία και την πληροφόρηση.
Αρχή του σχεδιασμού για όλους είναι να μην λαμβάνει υπόψη τον μέσο όρο, όπως ως τώρα γινόταν, αλλά όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας ή / και φυσικής κατάστασης. Ο σχεδιασμός για όλους, προσαρμοσμένος στις ανάγκες όλων των ανθρώπων δεν προκαλεί αποκλεισμούς, δεν δημιουργεί «ανάπηρα» περιβάλλοντα.
Ο σχεδιασμός για όλους ειδικά για τα κτίρια και της υπαίθριους χώρους:
Καταργεί της υψομετρικές διαφορές ή εξομαλύνει της αναπόφευκτες
Προβλέπει χώρους άνετους και ασφαλείς με υποδομή για την παραμονή και εξυπηρέτηση των ΑμεΑ, της π.χ. ύπαρξη χώρων υγιεινής.
Επισημαίνει εμπόδια και κινδύνους.
Απλοποιεί τον εξοπλισμό, κάνοντάς τον προσιτό σε όλους
Προσθέτει αξία στο δομημένο περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα παραπάνω ο σχεδιασμός για όλους, για παράδειγμα σε μία κύρια είσοδο, δεν προβλέπει σκαλοπάτια για τους ικανούς και ράμπες για τα ΑμεΑ, αλλά κατασκευάζει ισόπεδη πρόσβαση που εξυπηρετεί τους πάντες, ακόμη προβλέπει μεγάλους κοινόχρηστους χώρους υγιεινής με τον σχετικό εξοπλισμό και με σωστή χωροθέτηση αυτού, ώστε όλα τα άτομα εύκολα και ασφαλώς να μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν.
Ο σχεδιασμός για όλους δημιουργεί περιβάλλοντα και παρέχει υπηρεσίες και προϊόντα πού εξυπηρετούν όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα όλων των κατηγοριών και ηλικιών με ή χωρίς αναπηρία.
Απορρίπτει κάθε σχεδιασμό ή λύση που δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως έχει από όλους ή που απευθύνεται αποκλειστικά σε άτομα με αναπηρία ή σε οποιαδήποτε άλλη κατηγορία πολιτών και στην ουσία και στις δύο περιπτώσεις δημιουργεί διακρίσεις.
Ο σχεδιασμός για όλους αποφέρει πρακτικό όφελος για όλους της χρήστες και αποδεικνύεται περισσότερο οικονομικός σε βάθος χρόνου από τον παρωχημένο σχεδιασμό που ικανοποιεί μέρος μόνο των δυνητικών χρηστών. Το πιθανό επιπλέον κόστος που συνεπάγεται η δημιουργία προσβάσιμου περιβάλλοντος είναι ελάχιστο αν οι σωστές τεχνικές προδιαγραφές ενσωματωθούν στον αρχικό σχεδιασμό. Το κόστος όμως μπορεί να είναι μεγάλο αν χρειαστεί αργότερα να γίνουν προσβάσιμες
οι διάφορες εγκαταστάσεις. Εν τέλει τα περιβάλλοντα, οι υπηρεσίες και τα προϊόντα με παρωχημένο σχεδιασμό εκθέτουν την άγνοια, αλαζονεία και αδιαφορία των δημιουργών τους.
Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ
Από την ψήφιση του Ν. 1577/1985 (Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός) στον οποίο για πρώτη φορά έγινε υποχρεωτική η ύπαρξη πρόσβασης των ΑμεΑ σε όλα τα ειδικά κτίρια και στα κτίρια κατοικίας στα οποία ήταν υποχρεωτική η εγκατάσταση ανελκυστήρα και στους κοινόχρηστους χώρους, προοδευτικά θεσπίστηκε μια αξιόλογη και ισχυρή νομοθεσία αλλά και προδιαγραφές και οδηγίες σχεδιασμού για την επιβολή της πρόσβασης και εξυπηρέτησης των ΑμεΑ στο φυσικό περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένων πλέον και των κτιρίων των προϋφισταμένων του Ν.1577).
Αν στη χώρα μας ίσχυε η λογική της συμμόρφωσης στην κείμενη νομοθεσία και της ενσωμάτωσης της πρόσβασης των ΑμεΑ σε όλες τις κατασκευές μας ίσως ο απολογισμός σήμερα να ήταν πολύ θετικός – όμως δυστυχώς όλοι γνωρίζουμε ότι πολλές φορές υπάρχει ελλιπής ή αποσπασματική ή ακόμη και επιλεκτική εφαρμογή του νόμου, με αποτέλεσμα να υπάρχει μία άνιση εφαρμογή της πρόσβασης που κυμαίνεται από ανύπαρκτη έως πολύ καλή.
Κατά καιρούς έγιναν σοβαρές προσπάθειες, ιδιαίτερα από την πλευρά του Υπουργείου Εσωτερικών, για την επιβολή της πρόσβασης, ιδιαίτερα στα κτίρια πού στεγάζουν υπηρεσίες του Δημόσιου και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και των Ο.Τ.Α., Επίσης η Κτηματική Υπηρεσία του Υπ. Οικονομικών, θέτει ως προϋπόθεση για την έγκριση στέγασης, ενοικίασης χώρων γραφείων από τις δημόσιες υπηρεσίες, την ύπαρξη πρόσβασης. Είναι χρήσιμο να εξετάσουμε ορισμένους από τους λόγους που δεν επετεύχθη, σε ένα έστω ανεκτό βαθμό, ικανοποιητική πρόσβαση στα διάφορα κτίρια και χώρους συνάθροισης κοινού.
ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ
Άγνοια ή αδιαφορία αυτών που παίρνουν αποφάσεις για τα έργα, για την υποχρέωσή τους να επιβάλουν την ενσωμάτωση σε αυτά της πρόσβασης και εξυπηρέτησης των ΑμεΑ και γενικότερα των εμποδιζομένων ατόμων, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, τις διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας αλλά και της υποχρέωσης που έχει η Πολιτεία έναντι όλων των πολιτών και κατοίκων αυτής της χώρας να τους εξασφαλίζει ισότιμη και αξιοπρεπή συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, για την πραγμάτωση της οποίας είναι απαραίτητη η ύπαρξη πρόσβασης στο φυσικό περιβάλλον αλλά και στην πληροφόρηση.
Άγνοια ή αδιαφορία των τεχνικών υπηρεσιών αλλά και των μελετητών των τεχνικών έργων, όσον αφορά τη σχετική νομοθεσία, τις προδιαγραφές αλλά και τη γενικότερη σύγχρονη φιλοσοφία, την σχετική με την πρόσβαση.
Άγνοια των υπηρεσιών, που είναι αρμόδιες για τον έλεγχο των μελετών και των έργων, της νομοθεσίας και των επί μέρους ιδιαιτεροτήτων που καθιστούν ένα έργο ουσιαστικά προσβάσιμο από όλες τις κατηγορίες των εμποδιζομένων ατόμων. Για να χαρακτηρισθεί ένα κτίριο προσβάσιμο, πρέπει να διασφαλίζει πέρα από την πρόσβαση στην είσοδο την ασφαλή διακίνηση διαμονή και εξυπηρέτηση των ατόμων σε όλους τους χώρους του. Επισημαίνεται εδώ οτι μερικές φορές υπάρχει και από τις πολεοδομίες που κάνουν τον τελικό έλεγχο προκειμένου να εκδώσουν την οικοδομική άδεια, μια μεγαλύτερη ανοχή όταν πρόκειται για μελέτες που υποβάλλονται από υπηρεσίες του δημόσιου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα.
Αρκετές περιπτώσεις φορέων, ιδιοκτητών ή διαχειριστών ειδικών κτιρίων όπως των πανεπιστημίων, αεροδρομίων, σιδηροδρομικών σταθμών κ.α., δεν υποχρεούνται στην έκδοση οικοδομικής άδειας για αυτά από την πολεοδομία, αλλά ο έλεγχος της μελέτης και η έκδοση της άδεια γίνεται από δικές τους υπηρεσίες, με αποτέλεσμα την ελαστική εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας.
