Λευκός Πύργος – Μπεχ Τσινάρ
Το πρώτο πλοίο που έπλευσε στον Θερμαϊκό εκτελώντας το πρώτο δρομολόγιο παράκτιας συγκοινωνίας ήταν η “Κασσάνδρα”. Το ημερολόγιο έγραφε 19 Απριλίου του 1907. Η διαδρομή ήταν Μπεχ Τσινάρ – Καραμπουρνάκι, με ενδιάμεσες στάσεις την πλατεία Ελευθερίας, τον Λευκό Πύργο και το Φάληρο, το μεγάλο πάρκο αναψυχής στη συνοικία των εξοχών. Υπεύθυνη ήταν η ίδια εταιρεία που εκτελούσε την ακτοπλοϊκή συγκοινωνία στον Βόσπορο.
Το πάρκο του Μπεχ Τσινάρ (στα Ελληνικά ”Πέντε Πλατάνια”) ήταν ο πιο δημοφιλής τόπος αναψυχής πλησίον της πόλης και στην ακρογιαλιά του διέθετε οργανωμένη πλαζ. Δημιουργήθηκε το 1836 από τον Σαμπρή Πασά και μετά την απελευθέρωση ονομάστηκε ”Κήπος των Πριγκήπων”. Η Κασσάνδρα γέμιζε ασφυκτικά και οι Θεσσαλονικείς το προτιμούσαν από το ιππήλατο τραμ που ήταν το μοναδικό άλλο μέσο συγκοινωνίας που έφτανε μέχρι το Μπεχ Τσινάρ. Στο ίδιο δρομολόγιο προστέθηκαν άλλα τρία πλοία από την ίδια εταιρία: τα Βόσπορος 57, Χαβέρ και Αχμέτ 23.
Την επόμενη χρονιά όμως ο πρώτος μεγάλος ανταγωνιστής της θαλάσσιας συγκοινωνίας έκανε την πανηγυρική του εμφάνιση. Το ηλεκτροκίνητο τραμ τέθηκε σε λειτουργία το 1908, έφτανε μέχρι το Μπεχ Τσινάρ και ανάγκασε την εταιρία να κάνει περικοπές στα δρομολόγια και να αυξήσει το εισιτήριο με αποτέλεσμα να χάσει το επιβατικό κοινό.
Ήταν θέμα χρόνου τα καραβάκια να μεταφερθούν αλλού και να περιοριστούν σε ταξίδια αναψυχής μέσα στον κόλπο του Θερμαϊκού. Μετά ήρθε ο πόλεμος και τα καραβάκια παροπλίστηκαν.
Μπαξέ Τσιφλίκ
Στις αρχές της δεκαετίας του 20 όμως, μια νέα ανάγκη προέκυψε και έφερε ξανά στο προσκήνιο την θαλάσσια συγκοινωνία. Μέχρι και την Απελευθέρωση, το 1912, η περιοχή που καταλαμβάνει σήμερα ο Δήμος Θερμαϊκού ήταν φέουδο ενός Τούρκου πασά και ονομαζόταν «Μπαξέ Τσιφλίκι». Εκεί υπήρχε και η θερινή κατοικία του Πασά. Μετά τη Ανταλλαγή πληθυσμών, το 1923, 159 προσφυγικές οικογένειες (631 άτομα), όλες προερχόμενες από την κωμόπολη Επιβάτες, προαστίου της Κωνσταντινούπολης, εγκαταστάθηκαν εκεί και έδωσαν και το όνομα Νέοι Επιβάτες στον οικισμό. Βέβαια το όνομα Μπαξέ τσιφλίκ δεν σταμάτησε ποτέ να χρησιμοποιείται και από τους πρόσφυγες και από τους Θεσσαλονικείς. Δρόμοι δεν υπήρχαν και ο οικισμός είχε ανάγκη σύνδεσης με την πόλη.
Πρωτοπόρος στη μεταφορά επιβατών ήταν ο Κωνσταντίνος Παπάκης από το Μπαξέ Τσιφλίκ που έβαλε μηχανή στη βάρκα του και έκανε τρία δρομολόγια τη βδομάδα μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Η βάρκα του χωρούσε 10 ανθρώπους και το ναύλο ήταν 2 δραχμές. Η βάρκα του Παπάκη είχε άδοξο τέλος αφού βούλιαξε μια μέρα που ο Βαρδάρης σήκωσε κύμα φοβερό. Λίγο αργότερα ο Παπάκης συνεργάστηκε με τους αδελφούς Αράπη και δρομολόγησαν το Χελιδών, χωρητικότητας 40 θέσεων.
Η ιστορία με τα βαποράκια σε σταθερή βάση ξεκινά στα 1926 με το μοτοράκι Άρης. Ακολούθησαν ο Αετός και ο Ποσειδών. Εκτός αυτού από το 1928 ο Μπαξές αποτελούσε τόπο παραθέρισης των Θεσσαλονικέων. Βλέπετε οι προκομμένοι πρόσφυγες φρόντισαν να κάνουν πολύ γρήγορα ένα ξύλινο λιμένα και τα πρώτα καραβάκια ξαναβγήκαν στον Θερμαϊκό εκτελώντας την συγκοινωνία Λευκός Πύργος – Μπαξέ Τσιφλίκι. Για τους κατοίκους των νέων προσφυγικών οικισμών τα καραβάκια ήταν το μόνο μεταφορικό μέσο. Τα πρώτα καΐκια ήταν η Θράκη, ο Άρης, η Χελιδόνα και ο Αετός. Αργότερα κατά τη δεκαετία του 30 προστέθηκαν και δυο σύγχρονα επιβατικά που εκτελούσαν διαδρομές και τον χειμώνα. Ήταν η Αγία Βαρβάρα και ο Ποσειδών.
Εφημερίδα Θεσσαλονίκη, 1/6/1963
Η χρυσή εποχή
Το 1934 δρομολογήθηκε ο Πολικός του Καπετάν Νικόλα Μπάρμπα που έπιασε για πρώτη φορά τη σκάλα της Αγίας Τριάδας. Η δεκαετία του 30 ήταν η πρώτη χρυσή εποχή για την θαλάσσια συγκοινωνία και στο στόλο προστέθηκαν η Λευκή, η Ελλάς, η Προποντίς, η Θάλεια, η Τρίγλια και το Δελφίνι. Ο Βασίλης Τσιτσάνης κατά τα χρόνια που ζούσε στη Θεσσαλονίκη ήταν τακτικός επισκέπτης των Νέων Επιβατών, όπου με το μπουζούκι του συνόδευε γάμους, βαπτίσεις και πανηγύρια.
Το περίφημο τραγούδι του “Μπαξέ Τσιφλίκι” που αναφέρεται σε γνωστές περιοχές της Θεσσαλονίκης (Μπαξέ Τσιφλίκι, Καραμπουρνάκι, Καλαμάκι, Μπεχτσινάρι, Ακρόπολη, και Βάρνα) άλλοι λένε ότι γράφτηκε το 1934, κατόπιν παραγγελίας κάποιου Επιβατιανού, άλλοι ότι το έγραψε σε ένδειξη αγάπης για την Θεσσαλονικιά γυναίκα του φίλου του, ονόματι Μαριγούλα (ηχογραφήθηκε πάντως για πρώτη φόρα το 1946 με πρώτους ερμηνευτές τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Βασίλη Τσιτσάνη).
Προσφιλής προορισμός για την έξοδο της Πρωτομαγιάς για τους Θεσσαλονικείς την δεκαετία του 1930, η Περαία και το Μπακτσέ-Τσιφλίκ, με τα καραβάκια Ερμής, Αετός, Κούταλη, Χελιδών, Μπουμπουλίνα του Δ. Αράπη. Σημείο επιβιβάσεως ο κινηματογράφος Παλλάς και εισιτήριο μετ’ επιστροφής 25 δρχ. και στην Αρετσού στο Καφεζυθοπωλείο ο Παράδεισος,του Παναγιώτου Κωνσταντίνου, με τζαζ μπάντ και μαντολινάτα,σε περίπτωση μη δυνάμενης επιστροφής των εκδρομέων,το αυτοκίνητο του ιδιοκτήτη στην διάθεση των επισκεπτών.
Ο Θερμαϊκός ήταν τότε καταγάλανος και πεντακάθαρος και οι Θεσσαλονικείς δεν χρειαζόταν να μετακινηθούν σε μακρινές αποστάσεις για να βρουν καθαρές θάλασσες και πεντακάθαρες πλαζ. Η παραθέριση και οι βακάνς γινόντουσαν πλησίον της πόλης και η Χαλκιδική ήταν άγνωστος τόπος μέχρι και τη δεκαετία του 60.
Η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη βέβαια οφείλεται στους πλοιοκτήτες και τα βαποράκια αφού ο μοναδικός δρόμος που υπήρχε απευθυνόταν περισσότερο σε κάρα. Χώρια που τα αυτοκίνητα σπάνιζαν. Η αυξανόμενη κίνηση του Θερμαϊκού προσέλκυσε και το ενδιαφέρον ενός Πειραιώτη πλοικτήτη, του Καβουνίδη, που δρομολόγησε το ατμοκίνητο Τρίγλια, 500 θέσεων. Λόγω του μεγέθους του όμως δεν κατάφερνε να πιάσει στη σκάλα του Μπαξέ και οι επιβάτες μεταφερόντουσαν με βάρκες από τα ανοιχτά όπου έριχνε άγκυρα. Όπως ήταν φυσικό οι Θεσσαλονικείς δεν το προτιμούσαν κι έτσι επέστρεψε στη βάση του.
Και μετά ήρθε ο πόλεμος και η γερμανική κατοχή και η συγκοινωνία διεκόπη και πάλι για να επανέλθει αμέσως μετά το τέλος του πολέμου με 15 συνολικά καραβάκια να συνωστίζονται στο πήγαινε έλα στον κόλπο του Θερμαϊκού.
Τα παλιά γραφικά καραβάκια πηγαινοέρχονται μέχρι το 1960 οπότε και η μεγάλη κίνηση οδηγεί στην ανάγκη κατασκευής νέων πλοίων. Η δεκαετία αυτή είναι και η δεύτερη χρυσή εποχή της θαλάσσιας συγκοινωνίας, με τον κόσμο να ξεχειλίζει κατά τη θερινή περίοδο για να μεταφέρεται στις πλαζ της Αγίας Τριάδας. Εκεί στα πεντακάθαρα νερά του Δήμου Θερμαϊκού, κολυμπούσαν και μετά έτρωγαν δίπλα στην θάλασσα, στις παραδοσιακές ταβέρνες που μοσχοβολούσαν φρέσκα θαλασσινά.
Τα βαποράκια με ιδιοκτήτες μια ξεχασμένη σήμερα τάξη πλοιοκτητών του Θερμαϊκού, όπως του Γκιγκιλίνη, του Χωματά, του Πανέρα, των αδελφών Αράπη, έδιναν ιδίως τη θερινή περίοδο, μια μαγική εικόνα στον κόλπο. Η εικόνα των σκαφών που πηγαινοέρχονται στον Θερμαϊκό είναι ειδυλλιακή και οι Θεσσαλονικείς ξέρουν τα καραβάκια με τα ονόματά τους: Μακεδονία, Ελλήσποντος, Νεράιδα, Φανούλα, Καμέλια, Σοφία, Άγιος Νικόλας, Μεταμόρφωση, Άγιος Βασίλειος, Ναυτίλος, Λευκή, Ερμής, Αετός, Ιουλία, Ελπίδα, Ευδοκία, Αλέκος, Θεσσαλονίκη.
Τα καραβάκια έφευγαν κάθε 20 λεπτά από την προκυμαία του Λευκού Πύργου και μετά από μισή ώρα “έπιαναν” Περαία, Μπαξέ και Αγία Τριάδα. Ιδίως τα σαββατοκύριακα του καλοκαιριού ένα ταξίδι με βαποράκι ως την Αγία Τριάδα ήταν μια από τις πιο ωραίες βόλτες, ενώ το θέαμα με τα βαποράκια που πηγαινοέρχονταν στο Θερμαϊκό ήταν συναρπαστικό.
Απέραντες ουρές λουομένων στην προκυμαία περιμένοντας να επιβιβαστούν στα καραβάκια για την αντίπερα ακτή του Θερμαϊκού.
Τα μοτοράκια -όπως τα αποκαλούσαν τότε- του Θερμαϊκού, συνέβαλαν ώστε να γνωρίσουν ημέρες δόξας η παραλία της Περαίας, των Νέων Επιβατών και κυρίως η πλαζ του κάμπινγκ της Αγίας Τριάδας, με οργάνωση πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής. Ενώ βρέθηκαν στο απόγειό τους και τα περίφημα beach party, όπου πρωταγωνιστούσαν μεγάλα συγκροτήματα των 60s, όπως οι Olympians.
Τα beach party που προμοτάριζε η εφημερίδα Θεσσαλονίκη έχουν αποτυπωθεί στις αναμνήσεις των Θεσσαλονικέων και των ντόπιων κατοίκων του Δήμου Θερμαϊκού σ’ αυτές τις περιοχές. Κάθε Σαββατοκύριακο από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο γύρω στις 4 το απόγευμα τα καραβάκια έφερναν τους νέους στην παραλία.
Πολύχρωμες ομπρέλες, βυσσινί πάλκο, κοκκινωπά τραπεζάκια, κόκα κόλα, 7up, βερμούτ στο χέρι και ξεφάντωμα μέχρι τις 8-9 το βράδυ με τους «Ολύμπιανς» όταν δεν έπαιζαν στo night-club «Χαβάη» της Κρήνης και καθήλωσε το ελληνικό κοινό τραγουδώντας το «Συγνώµη», το «Σχολείο», το «Κορίτσι του Μάη» και δεκάδες τραγούδια που σιγοτραγουδάμε ακόμα και σήµερα, τους «Ρενάλντι», τα «Τρελά Παιδιά», τους «Σνόουμπολς», τους Βόρειους», τους «Απ Τάιτ» κ.α. που παίζαν πάνω στην άμμο, γνωρίζοντας την αποθέωση. Η Μις Πάρτυ με τολμηρό για την εποχή μαγιό φιγουράριζε στο πρωτοσέλιδο της Δευτέρας.
Το 1964 στην πλαζ Αγίας Τριάδας γυρίζεται μέρος της ταινίας «Κάτι να καίει», μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη με τη Ρένα Βλαχοπούλου, Ντίνο Ηλιόπουλο, Κώστα Βουτσά, Μάρθα Καραγιάννη, Χλόη Λιάσκου και άλλους γνωστούς ηθοποιούς.
Την περίοδο εκείνη η πλαζ στην Αγία Τριάδα είχε μόλις οργανωθεί με ξαπλώστρες, ομπρέλες, αποδυτήρια και αναψυκτήρια. Ο χώρος κατά την διάρκεια των γυρισμάτων δεν είχε αποκλειστεί για το κοινό. Έτσι πολλοί λουόμενοι έγιναν άθελά τους κομπάρσοι στην ταινία. Όταν το συνεργείο ήταν έτοιμο να αρχίσει την εγγραφή, οι άνθρωποι της παραγωγής φώναζαν με ντουντούκες στον κόσμο να κάνει ησυχία….
Παραλία Περαίας, 1970, δημοφιλής τότε πλαζ
Η αύξηση των επιβατικών αυτοκινήτων αλλά κυρίως η γραμμή των ΚΤΕΛ και μετέπειτα του ΟΑΣΘ που εγκαινιάστηκε μετά το 1965 προς Αγία Τριάδα, Νέα Μηχανιώνα οδήγησε στη σταδιακή πτώση των επιβατών.
Τα βαποράκια αραίωσαν μέχρι το 1971, οπότε και αποσύρθηκε και το τελευταίο πλοίο, κατασκευής του 1967. Ήταν το Θεσσαλονίκη ΙΙ. Τα παλιά γραφικά καραβάκια πουλήθηκαν σε άλλες θαλάσσιες γραμμές ή αποσύρθηκαν και απόμειναν να σαπίζουν στα καρνάγια του Θερμαϊκού.
Με τη «Λευκή» που έκανε τη διαδρομή σε μια ώρα, την «Ευδοκία» (50 λεπτά) ή την ταχύτατη για την εποχή της «Θεσσαλονίκη», στριμωγμένοι στην πλώρη για να γλιτώσουν το εισιτήριο και με ένα λουκουμά στην επιστροφή για να κόψουν την πείνα, οι Θεσσαλονικείς πέρασαν αξέχαστα καλοκαίρια, αφού η Χαλκιδική ήταν ακόμη άγνωστη, μακρινή και απάτητη.
Πηγές: “Κάποτε στη Θεσσαλονίκη” του Στράτου Σιμιτζή, εκδ. University Studio Press – “H Μνήμη της πόλης” του Χρίστου Ζαφείρη, εκδ. Γνώση – Ιστοσελίδα:parallaximag.gr, Κύα Τζήμου – Ευχαριστούμε τον κ. Nicolas Zangas για τα εισιτήρια (… μας ταξίδεψαν πίσω στον χρόνο!) … Με αγάπη από το thermaikos.news
